Kinh Dịch - Văn Vương

 Vì không có thuyết nào khác, chúng ta có thể chấp nhận rằng Văn Vương (Nhà Chu) là người đầu tiên có công với Chu Dịch.

Văn Vương tên là Cơ Xương, là một chư hầu của nhà Ân, được vua Trụ phong làm Tây Bá, tức là Chư hần lớn nhất ở phía Tây, vào khoảng tỉnh Sơn Tây ngày nay. Ông có tài, có đức, được lòng dân và nhiều chư hầu theo ông , muốn giúp ông diệt vua Trụ tàn bạo, dâm loạn. Ông không nghe họ, vẫn trung với vua Trụ. Vì vậy mà Khổng Tử trong thiên Vi Chính, bài 20, khen ông là "đượchai phần ba thiên hạ theo mình mà vẫn thần phục nhà Ân, (không cướp ngôi nhà Ân); đức của nhà Chu (trỏ Văn Vương) như vậy có thể nói là cực cao".

Nhưng vua Trụ thấy thiên hạ theo ông quá, đâm nghi ngờ ông, bắt giam ông vào ngục Dữu Lí năm -1144, hai năm sau (có sách nói là bảy năm) mới thả, giao cho ông cầm quân chinh phạt các dân tộc nổi loạn. Nhờ được Lã Thượng (Lã Vọng) giúp sức, ông hoàn thành nhiệm vụ rồi mất năm -1135.

Trong khi bị giam ở ngục Dữu Lí, có thể ông đã làm việc trùng quái, và chắc chắn là ông đã đặt tên và tìm nghĩa cho 64 quẻ, rồi viết Thoán từ cũng gọi là Quái từ cho mỗi quẻ. Nhờ ông mà ý nghĩa mỗi quẻ mới tinh diệu, lời đoán mới tương đối minh bạch, mà công việc đoán cũng nhất trí hơn trước, không còn có cảnh mỗi quan thái bốc đoán theo ý riêng của mình nữa.

Nhưng lời đoán của ông rất ngắn, mỗi quẻ chỉ được một câu, chẳng hạn:

Quẻ Càn là "nguyên, hanh, lợi, trinh", nghĩa là quẻ đó có những đức "đầu tiên lớn; thuận, thông, tiện phải bền chặt".

Quẻ Thái là "Tiểu vãng, đại lai, cát, hanh" nghĩa là: âm qua dương lại tốt lành hanh thông.

Quẻ Kí Tế là "hanh, tiểu, lợi trinh, sơ cát, chung loạn", nghĩa là: Việc nhỏ thì hanh thông, lợi nhưng phải vững chí. Mới đầu tốt lành, cuối cùng loạn.

Khi ông mất rồi, con ông là Cơ Phát lên nối ngôi Tây Bá, năm 1122 đem quân diệt Trụ, chấm dứt nhà Ân và sáng lập nhà Chu, xưng là Võ Vương và phong cha là Văn Vương.

Võ Vương tổ chức chính quyền, vỗ về dân chúng, nhưng làm cho nhà Chu vững, thịnh lên, cho văn minh Trung Quốc tiến mạnh là công của Chu Công, em ruột của ông, tên là Đán, mà Khổng Tử rất phục, suốt đời chỉ ước ao lập được sự nghiệp như Chu Công.