Vu khoát

 ★ Vu khoát ★

"Vu khoát" (迂闊) nghĩa là viển vông, không sát với thực tế, trong đó:

- "Vu" là xa, đường xa mà ngoằn ngoèo. Từ điển Thiều Chửu giảng "con đường không được thẳng suốt gọi là vu".

- "Khoát" là rộng, rộng rãi quá mức.

Việc gì quá xa, quá rộng, không sát thực tế thì gọi là "vu khoát". Bài "Ngẫu thành" (Ngẫu nhiên làm) trong "Ức Trai thi tập" của Nguyễn Trãi có câu:

Bình sinh vu khoát chân ngô bệnh,

Vô thuật năng y lão cánh gia.

平生迂闊真吾病，

無術能醫老更加。

Nghĩa là:

Đời này viển vông quả thực là bệnh của ta,

Vô phương chữa được, mà về già lại càng nặng thêm.

___________

Nguồn tham khảo: "Nguyễn Trãi toàn tập", Viện Sử học, NXB Khoa học và Xã hội, 2020.

Ngẫu thành (I)

Hỉ đắc thân nhàn quan hựu lãnh,
Bế môn tận nhật thiểu tương qua.
Mãn đường vân khí triêu phần bách,
Nhiễu chẩm tùng thanh dạ thược trà.
Tu kỉ đãn tri vi thiện lạc,
Trí thân vị tất độc thư đa.
Bình sinh vu khoát chân ngô bệnh,
Vô thuật năng y lão cánh gia.

 

Dịch nghĩa

Mừng được nhàn thân, chức quan rảnh rỗi
Trọn ngày đóng cửa, ít qua lại với ai
Hơi bốc đầy nhà vì xông gỗ bách buổi sáng
Tiếng reo của cây tùng làm rộn gối ngủ, đêm pha trà uống
Sửa mình chỉ biết làm điều thiện là vui
Lập thân chưa hẳn cần đọc nhiều sách
Bình sinh vu khoát quả là bệnh của ta
Vô phương chữa được mà lại thêm nặng theo tuổi già.