KIM THÁNH THÁN

 https://www.facebook.com/huynhchuonghung/posts/pfbid05TGzPGoGpRumLcJy3Z5mCefUgjLeBhAtUJvbSaqnBjFta42UXeNmC6CLBrxQrDSvl?__cft__[0]=AZWhR-8x5adKy6oSatvThujKkTUlVyhi5kwyOLEiU4slmQpto_2mHDMex5wHgInx0Jdr42FU7I_rUO08FEAV2dard6gJ3MUytTdDFDnIfOrL2-Pwb20v5yH3XB1PNyNsd1IDMbEzIisXyCr42S151XhlavfMifjpwkWJ-84gAVJ7kQ&__tn__=%2CO%2CP-R

KIM THÁNH THÁN

Kim Thánh Thán 金圣叹 là nhà phê bình văn học nổi tiếng cuối đời Minh đầu đời Thanh, từng gọi Li tao 离骚, Trang tử 庄子, Sử kí(史记, Đỗ thi 杜诗, Thuỷ hử 水浒, Tây sương kí 西厢记 là “Lục tài tử thư”. Ông còn tiến hành sửa qua Thuỷ hử, Tây sương kí. Kim Thánh Thán vốn họ Trương 张 tên Tống 宋, tự Nhược Tống 若宋, người huyện Ngô 吴 tỉnh Giang Tô 江苏. Sau khi triều Minh bị diệt vong, ông đổi sang họ Kim 金 lấy tên là Nhân Thuỵ 人瑞, tự Thánh Thán 圣叹. “Nhân Thuỵ” có nghĩa là điềm tốt lành chốn nhân gian, điển này xuất phát từ Tứ tử giảng đức luận 四子讲德论:

Kim hải nội lạc nghiệp, triều đình thục thanh, thiên phủ kí chương, nhân thuỵ hựu minh.

今海内乐业, 朝廷淑清, 天府既章, 人瑞又明.

(Nay trong nước yên vui, triều đình thịnh trị, phủ trời đã đẹp, điềm lành chốn nhân gian lại sáng)

Ông đổi tên “Nhân Thuỵ” một là lấy ý điềm tốt lành chốn nhân gian, hai là lấy ý “hựu minh” biểu thị lòng nhớ đến triều Minh.

Về lai lịch của tên tự “Thánh Thán” có thuyết cho rằng:

Có một lần, ông cùng một đám tú tài, giám sinh đến Văn miếu tế Khổng Tử. Lễ tế vừa kết thúc, đám thư sinh thường ngày nho nhã đột nhiên xông lên trước án, giành lấy bánh và thịt, chọn miếng ngon vất miếng dở, lấy cái lớn bỏ cái nhỏ, hành vi vô cùng xấu xa. Nhân vì lúc bấy giờ có điều mê tín rằng: ai giành lấy được thịt ngon, bánh lớn người đó sẽ thi đậu. Kim Thánh Thán lúc ấy vẫn còn mang tên Trương Nhược Tống không tin nên không tham gia vào mà chỉ đứng bên cạnh xem. Cảnh tượng đó khiến ông cảm khái, vì thế lập tức làm bài thơ châm biếm:

Thiên vãn tế tự liễu. Hốt nhiên náo sảo sảo. Tế nhục tranh phì sấu. Man đầu thưởng đại tiểu. Nhan Hồi đê đầu tiếu. Tử Lộ bả cước khiêu. Phu Tử vị nhiên thán: “Tại Trần ngã tuyệt lương. Vị kiến thử ngạ biễu”

(Trời chiều tối lễ tế xong. Bỗng nhiên huyên náo ồn ào. Tranh nhau thịt tế nạc mỡ. Giành nhau bánh tế lớn nhỏ. Nhan Hồi cúi đầu cười. Tử Lộ co chân chạy. Phu Tử cảm thán rằng: “Ta lúc ở đất Trần hết cả lương thực. Cũng chưa thấy cảnh chết đói này”)

Nhân trong bài có câu cảm thán của Khổng Tử, nên mượn để làm tên tự là “Thánh Thán”. Mọi người gọi tượng của Khổng Tử là “kim thân”, nên ông đã đổi họ Trương sang họ Kim. Như vậy, ông có tên là “Kim Thánh Thán”.

(“Trung Quốc nhân danh đích cố sự”, bản dịch của HCH - 05/4/2025)

P/s: Tranh st

Tất cả cảm xúc:

77