Nhân sinh như mộng

 

Nhân sinh như mộng. Nhân gian gặp gỡ một lần Hãy vui chơi cho thỏa thích tuổi xuân. Đừng quá rụt rè mà đánh mất như Cha. Nhưng cũng đừng sa đọa vô tri hủy hoại nó

Người Quân tử khi có địa vị nên biết an phận để nuôi dưỡng Phúc Đức

 https://www.facebook.com/reel/1885850882335674

Hồi ký Nguyễn Hiến Lê

 

1. Đời sống tự nó vô ý nghĩa, trừ ý nghĩa truyền chủng, nhưng mình phải tạo cho nó một ý nghĩa. Từ hồi ăn lông ở lỗ đến nay, nhân loại đã tiến về nhiều phương diện. Chúng ta được hưởng công lao, di sản của biết bao thế hệ thì phải duy trì di sản đó và cải thiện nó tùy khả năng mỗi người.
2. Chúng ta làm điều phải vì tin nó là điều phải chứ không phải vì ý muốn của Thượng đế hay một vị thần linh nào, cũng không phải vì mong chết rồi được lên Niết bàn hay Thiên đàng.
3. Quan niệm thiện ác thay đổi tùy nơi, tùy thời. Cái gì ích lợi cho một xã hội vào một thời nào đó thì được xã hội đó cho là thiện, cũng cái đó qua thời khác không còn ích lợi nữa mà hóa ra có hại thì bị coi là ác. Ví dụ đạo tòng phu, tòng tử của phụ nữ có lợi cho gia đình, xã hội thời nông nghiệp; tới thời kỹ nghệ không còn lợi cho gia đình, xã hội nên mất giá trị. Khi sản xuất được ít, đức tiết kiệm được đề cao; ngày nay ở Âu Mỹ, sản xuất vật dụng thừa thãi quá, nên sự phung phí gần thành một bổn phận đối với xã hội. Tuy nhiên vẫn có một số giá trị vĩnh cửu, từ hồi loài người bắt đầu văn minh, dân tộc nào cũng trọng, như đức nhân, khoan hồng, công bằng, tự do, tự chủ,...
4. Đạo nào cũng phải hợp tình, hợp lý (bất viễn nhân) thì mới gọi là đạo được. Tôi không tin rằng hết thảy loài người chỉ thấy đời toàn là khổ thôi; cũng không tin rằng hết thảy loài người thích sống tập thể, không có của riêng.
5. Đạo Khổng thực tế nhất, hợp tình hợp lý nhất, đầy đủ nhất, xét cả về việc tu thân, trị gia, trị quốc. Vậy mà tới nay lý tưởng của ông, nhân loại vẫn chưa theo được. Về tu thân, ba đức nhân, trí, dũng, luyện được đủ tình cảm, trí tuệ và nghị lực của con người.
6. Nên trọng dư luận nhưng cũng không nên nhắm mắt theo dư luận. Biết đắc nhân tâm, nhưng cũng có lúc phải tỏ nỗi bất bình của mình mà không sợ thất nhân tâm.
7. Mỗi người đã phải đóng một vai trò trong xã hội thì tôi lựa vai trò thư sinh. Sống trong một gia đình êm ấm giữa sách và hoa, được lòng quý mến, tin cậy của một số bạn và độc giả, tôi cho là sướng hơn làm một chính khách mà được hàng vạn người hoan hô, mà còn có phần giúp ích cho xã hội được nhiều hơn bạn chính khách nữa. Nhưng làm nhà văn thì phải độc lập, không nhận một chức tước gì của chính quyền.
8. Ghi được một vẻ đẹp của thiên nhiên, của tâm hồn, tả được một nỗi khổ của con người khiến cho đời sau cảm động, bấy nhiêu cũng đủ mang danh nghệ sĩ rồi.
9. Văn thơ phải tự nhiên, cảm động, có tư tưởng thì mới hay. Ở Trung Hoa, thơ Lý Bạch, văn Tô Đông Pha hay nhất. Ở nước ta, thơ Nguyễn Du tự nhiên, bình dị mà bài nào cũng có giọng buồn man mác.
10. Tôi khuyên con cháu đừng làm chính trị, nhưng nếu làm thì luôn luôn phải đứng về phía nhân dân.
11. Một xã hội văn minh thì nhà cầm quyền không đàn áp đối lập, cùng lắm chỉ có thể ngăn cản họ để họ đừng gây rối thôi; tuyệt nhiên không được tra tấn họ. Phải tuyệt đối tôn trọng chính kiến của một người.
12. Một xã hội mà nghề cầm bút, nghề luật sư không phải là nghề tự do thì không gọi là xã hội tự do được.
13. Khi nghèo thì phải tận lực chiến đấu với cảnh nghèo vì phải đủ ăn mới giữ được sự độc lập và tư cách của mình. Nhưng khi đã đủ ăn rồi thì đừng nên làm giàu, phải để thì giờ làm những việc hữu ích mà không vì danh và lợi. Giá trị của ta ở chỗ làm được nhiều việc như vậy hay không.
14. Chỉ nên hưởng cái phần xứng đáng với tài đức của mình thôi. Nếu tài đức tầm thường mà được phú quý hoặc được nhiều người ngưỡng mộ thì sẽ mang họa vào thân.
15. Hôn nhân bao giờ cũng là một sự may rủi. Dù sáng suốt và chịu tốn công thì cũng không chắc gì kiếm được người hợp ý mình; phải chung sống năm ba năm mới rõ được tính tình của nhau. Từ xưa tới nay tôi thấy cuộc hôn nhân của ông bà Curie là đẹp nhất, thành công nhất cho cả cá nhân ông bà lẫn xã hội. Hiện nay ở Mỹ có phong trang kết hôn thử, tôi cho rằng chưa chắc đã có lợi cho cá nhân mà có thể gây nhiều xáo trộn cho xã hội.
16. Có những hoa hữu sắc vô hương mà ai cũng quý như hoa hải đường, hoa đào; nhưng đàn bà nếu chỉ có sắc đẹp thôi, mà không được một nét gì thì là hạng rất tầm thường. Chơi hoa tôi thích nhất loại cây cao; có bóng mát, dễ trồng và có hương quanh năm như ngọc lan, hoàng lan. Ở đâu tôi cũng trồng hai loại đó.
17. Rất ít khi con người rút được kinh nghiệm của người trước. Ai cũng phải tự rút kinh nghiệm của mình rồi mới khôn, vì vậy mà thường vấp té. Nhưng phải như vậy thì loài người mới tiến được.
18. Cơ hồ không thay đổi được bản tính con người: người nóng nảy thì tới già vẫn nóng nảy, người nhu nhược thì tới già vẫn nhu nhược. Nhưng giáo dục vẫn có ích. Không nên cho trẻ sung sướng quá. Phải tập cho chúng có quy củ, kỷ luật, biết tự chủ và hiểu rằng ở đời có những việc mình không thích làm nhưng vẫn phải làm; và làm thì phải làm ngay, làm đàng hoàng, làm cho xong.
19. Thay đổi bản tính con người như Mặc Tử, như Karl Marx muốn là chuyện không dễ một sớm một chiều. Thế giới còn những nước nhược tiểu nhiều tài nguyên thì còn bọn thực dân họ chỉ thay đổi chính sách thôi. Thực dân nào cũng vậy. Khi họ khai thác hết trên mặt đất, trong lòng đất thì họ sẽ khai thác biển, đáy biển, Họ còn sống lâu. Tuy nhiên cũng phải nhận rằng sự bóc lột trong một nước tân tiến thời nay đã giảm nhiều, thì sau này sự bóc lột các dân tộc nhược tiểu cũng sẽ giảm đi lần lần.
20. Xã hội bao giờ cũng có người tốt và kẻ xấu. Như Kinh Dịch nói, lúc thì âm (xấu) thắng, lúc thì dương (tốt) thắng; mà việc đời sau khi giải quyết xong việc này thì lại sinh ra việc khác liền; sau quẻ Ký tế (đã xong) tiếp ngay quẻ Vị tế (chưa xong). Mình cứ làm hết sức mình thôi, còn thì để lại cho các thế hệ sau.
21. Hồi trẻ, quan niệm của tôi về hạnh phúc là được tự do, độc lập, làm một công việc hữu ích mà mình thích, gia đình êm ấm, con cái học được, phong lưu một chút chứ đừng giàu quá. Nhưng hồi năm mươi tuổi tôi thấy bấy nhiêu chưa đủ, cần thêm điều kiện này nữa: sống trong một xã hội lành mạnh, ổn định và tương đối thịnh vượng.

Do not bother children when they are skateboarding - Đừng ngăn cản những đứa trẻ khi chúng đang trượt ván

 https://www.facebook.com/nguyentuanquynh1972/posts/pfbid026vao8DT9ETDdpHjNNLvsGtPfX4Yf6gk8Ua8A2F1mPDhQfqc77yoARj2hcmfTF9rPl

Jordan Peterson từng viết trong cuốn sách của mình: “Do not bother children when they are skateboarding.”

Đừng ngăn cản những đứa trẻ khi chúng đang trượt ván.

Nghe thì đơn giản, nhưng ý nghĩa sâu hơn rất nhiều: đừng cắt đứt những trải nghiệm giúp một con người học cách đối mặt với rủi ro, vượt qua nỗi sợ, và xây dựng lòng can đảm chỉ vì bạn muốn chúng an toàn theo cách bạn định nghĩa.

Chúng ta lớn lên trong một thế giới mà người lớn luôn cố bọc lũ trẻ bằng lớp chống sốc vô hình, bảo vệ chúng khỏi đau, khỏi thất bại, khỏi nguy hiểm. Nhưng cái giá phải trả cho sự an toàn tuyệt đối là một tâm hồn yếu đuối.

Một đứa trẻ không được phép té bao giờ sẽ trở thành người lớn không biết đứng dậy.

Một đứa trẻ không được phép mạo hiểm sẽ lớn lên với nỗi sợ hãi mọi thứ vượt ngoài vùng an toàn.

Một đứa trẻ không được phép thử sẽ trưởng thành mà luôn cần ai đó quyết định thay nó.

Peterson chỉ ra một điều: khi bạn ngăn lũ trẻ khỏi những rủi ro nhỏ, bạn đang đẩy chúng vào những thất bại lớn hơn khi trưởng thành. Vì không ai học được sự can đảm trong căn phòng kín hay trên ghế sofa.

Can đảm chỉ được sinh ra từ vết trầy đầu gối, cú ngã bất ngờ, khoảnh khắc đứng bật dậy lần thứ mười sau chín lần thất bại. Nhưng người lớn thường quên điều đó. Chúng ta muốn con cái, em út, học trò, người thân được an toàn tuyệt đối, nhưng lại không nhận ra rằng cuộc đời thật sự không phải nơi dành cho sự an toàn tuyệt đối.

Cuộc đời là nơi bạn phải biết cách chịu đau mà không ngã ngày gục, phải biết cách đứng dậy mà không cần ai nâng đỡ, phải biết cách đối diện với nguy hiểm mà không bỏ chạy.

Và những kỹ năng đó chỉ xuất hiện khi ta cho phép con người dù là trẻ em hay người trưởng thành. Tất cả phải được trải nghiệm rủi ro theo cách tự nhiên nhất.

Mọi đứa trẻ đang trượt ván đều đang học những bài học không sách vở nào dạy: cân bằng, dũng khí, tập trung, chịu trách nhiệm cho thân thể của mình, hiểu rằng hành động của mình có hậu quả. Khi bạn cấm đoán, bạn không chỉ lấy đi niềm vui của chúng; bạn lấy đi cả cơ hội hình thành bản lĩnh.

Xã hội ngày nay sinh ra một thế hệ những người lớn dễ tổn thương, dễ sợ hãi, dễ buông bỏ, vì họ chưa từng được phép đối mặt với rủi ro nhỏ từ thuở bé.

Họ không thiếu tri thức, nhưng thiếu sức mạnh nội tâm.

Không thiếu tiện nghi, nhưng thiếu khả năng đương đầu. Không thiếu lời khuyên, nhưng thiếu va chạm thật.

Cuộc đời này không dành cho những ai chỉ biết sợ. Nhưng để không sợ, bạn phải từng liều. Để mạnh mẽ, bạn phải từng té. Để trưởng thành, bạn phải từng đối mặt với thứ làm bạn run rẩy.

Vậy nên, khi Peterson nói “Đừng làm phiền những đứa trẻ khi chúng đang trượt ván”, ông đang nói rằng: đừng tước đi của một con người cơ hội trở nên mạnh mẽ hơn.

Và điều này không chỉ đúng với trẻ em. Nó đúng với bất kỳ ai đang cố thử một điều mới, đang tập đứng lên sau một lần vấp ngã, đang liều lĩnh đi trái với những khuôn mẫu an toàn mà người khác dựng lên.

Đừng cản một người đang cố can đảm.

Đừng dập tắt sự táo bạo của ai đó chỉ vì bạn sợ giúp họ quá trễ.

Đừng bảo một người thôi dấn thân chỉ vì bạn từng thất bại.

Nỗi sợ thuộc về bạn, không phải họ.

Can đảm là thứ mỗi người phải tự học, và bài học ấy luôn đi kèm vài vết trầy.

Nhưng chính những vết trầy đó giúp họ trở thành người không bỏ cuộc trước cuộc đời.

Đôi khi, thứ tốt nhất ta có thể làm cho người mình thương là lùi một bước, im lặng, và để họ té một chút.

Vì con người không lớn lên trong sự an toàn tuyệt đối.

Con người lớn lên trong tự do đủ rộng để vấp ngã và đứng lên.

Bài viết tham khảo từ cuốn sách:12 Quy Luật Cuộc Đời: Thần Dược Cho Cuộc Sống Hiện Đại.

 https://www.facebook.com/huynhchuonghung/posts/pfbid02aEDGkxhuRjmUg6NysYEk726xjE62WHhtTHmqzWDPKVSF6ncXJqrAS5bvaDYWRkRql?__cft__[0]=AZUbfUUb6YzVkVRgVFKykQi1klxfxzCNu49I6BgPNOd3PPyCEmi3Uu30CbTbNEgbVD-pj__XWD1jf8HEidwjgdETf_f-QDC4upL1PPFPWZ1lijkGIbgv_zqzVX7FLhYSCmlo35TtQzZd2k3IzP_oadDp0m3SkRrVtCyo2X4lkTKCPs90rqW0xK7HCXerjcQ4wxKWNbgsn89Ko1CNqcYK2FnS&__tn__=%2CO%2CP-R

UỐNG RƯỢU TIÊU SẦU

Ba vạn sáu nghìn ngày là mấy.

Cảnh phù du trông thấy cũng nực cười.

Thôi công đâu chuốc lấy sự đời.

Tiêu khiển một vài chung lếu láo.

斷送一生惟有酒 Đoạn tống nhất sinh duy hữu tửu.

沉思百計不如閒. Trầm tư bách kế bất như nhàn.

Dưới thiều quang thấp thoáng bóng Nam san.

Ngoảnh mặt lại cửu hoàn coi cũng nhỏ.

Khoảng trời đất: cổ kim, kim cổ. Mảnh hình hài: không có, có không.

Lọ là thiên tứ, vạn chung.

Chú thích

1-Phù du 蜉蝣: con vờ, một thứ trùng nhỏ, sống dưới nước, mau chết lắm.

2-Câu 5,6: Thứ tốt nhất làm cho thời gian trôi qua chỉ có rượu; Nghĩ ngợi suy tư trăm ngàn kế chẳng bằng an nhàn.

3-Thiều quang 韶光: ánh sáng đẹp mùa xuân.

4-Nam san 南山: tức núi Chung Nam bên Tàu, nơi các ẩn sĩ thường tới ở.

5-Cửu hoàn 九寰: vũ trụ (chín cõi).

5-Thiên tứ vạn chung 千駟萬鍾: chỉ sự giàu sang. Nghìn cỗ xe bốn ngựa và vạn chung thóc: đó là bổng lộc mà các bậc phong hầu thời phong kiến được hưởng.

(“Việt văn độc bản”. Lớp Đệ Nhị: Đàm Xuân Thiều – Trần Trọng San. Bộ Văn hoá Giáo dục, 1965)

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu

 http://chimviet.free.fr/vanhoc/nguyenkhoi/ngkhoin054_mynhantuco.htm

VỀ CÂU THƠ " MỸ NHÂN TỰ CỔ NHƯ DANH TƯỚNG " Nguyễn Khôi

Giới làm thơ ngày trước ai mà chả thuộc 2 câu thơ cổ :

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu

tạm dịch :

(Người đẹp từ xưa như tướng giỏi
Chẳng hẹn chờ ai thấy bạc đầu )

Còn xuất xứ 2 câu này ở đâu ? ( Đường thi, Tống thi ư ? chủ nhân của 2 câu thơ bất hủ đó là của ai ?...thì để còn " hỏi Thầy" , tra cứu kho tàng chữ nghĩa Trung Hoa đã ? Rồi ậm ừ qua vài trăm năm...có dư...

Thế rồi, có một " con mọt sách " ĐỤC xuyên qua cuốn " Tùy Viên thi thoại " của Viên Mai (đời Thanh) gồm 16 quyển và 10 quyển " bổ di " - tổng cộng là 26 quyển. dịch ra tiếng Việt dày ngót 1000 trang , khổ 16×24...đó là một thứ " tùy bút " nhàn đàm về Thơ, với quan điểm :

Chịu khó tìm Thơ sẽ có Thơ
Tâm linh điểm ấy chính Thầy ta

mà điều kiện cần có của Người làm thơ là 3 chữ " tài, học và thức (kiến thức)- thiếu 1 đều không được !

Tùy Viên tiên sinh kể rằng : Người bạn (của ta) là Quan Thị độc( cỡ Viện trưởng-cố vấn cho vua ) họ Đông có việc phải rời Kinh thành đi Thiên Tân công cán, qua nhà họ Tra, gặp Tiến sĩ Đồng Duệ, vị Tiến sĩ này có nói rằng :
- Thân mẫu Triệu phu nhân, không may sớm là góa phụ, đã ở vậy thờ phụ thân (không tái giá) nuôi dạy con cái nên người, lại hay chữ nghiã, thường làm Thơ...có bài tuyệt cú " cúng ông Táo " như sau :

Tái bái Đông Trù Tư mệnh thần
Liêu tương thanh thủy tiễn hành trần
Niên niên phá ốc đa khôi (hôi) thổ
Tu thứ phu vong tử ấu nhân

Dịch :

Cúi đầu lạy tạ tiễn ông Công
Lễ bạc dâng lên chén nước trong
Nhà nát quanh năm tro bụi bám
Con côi mẹ góa thấu cho lòng.

Xin một lần nữa thần bếp Đông trù tư mệnh,
Gọi là có chén nước trắng kính cẩn làm lễ tiễn hành ngài lên cầu trời
Năm này qua năm khác nhà bụi đất nhiều lắm

Ngài rộng lượng cho với, chồng thì đã qua đời rồi, con còn nhỏ

 

Nhân đó, vị Tiến sĩ này kể thêm : " Chú của tiểu nhân, có làm bài " Điệu vong cơ " , khóc Người thiếp (vợ lẽ) qua đời, nhiều người họa lại...trong đó có bài của Người thiếp họ Đông , tên là Diễm Tuyết, thì thật là tuyệt diệu. 2 câu kết của bài rằng :

Mỹ nhân tự cổ như danh tướng
Bất hứa nhân gian kiến bạch đầu

2 câu này, có tứ thơ khá gần với câu sau đây của thi sĩ Lạp Điền (đời Tống) :

Bạch phát tòng vô đáo mỹ nhân
(mái đầu tóc bạc từ nay trở đi không bao giờ đến với người đẹp cả...)

Lời bàn thêm :

Thật đúng như Bảng nhãn Lê Quý Đôn đã nói :

Văn chương là của chung thiên hạ
Ý mỗi người mỗi khác
Phân tích thì được
Chứ không nên chê mắng.

Còn André Chénier (Pháp) thì viết :

Nghệ thuật chỉ làm nên bài thơ
Còn trái tim mới là Thi sĩ

Ở ta, năm 1934 Thi sĩ Leiba (Lê văn Bái ) đẫ tâm đắc :

Người đẹp vẫn thường hay chết yểu
Thi nhân đầu bạc sớm hơn ai ?

Thế mới biết tài tử giai nhân xưa nay đều có chung một một " nỗi sầu nghìn thu " rồi cùng làm thơ là vậy ?

Góc Thành Nam Hà Nội -25-8-2010
Nguyễn Khôi-

Khoảnh khắc (Jorge Luis Borges)

 https://www.facebook.com/linhvuh/posts/pfbid0H6gwPeHvQGBqV9DsuZa7xcFn51xcsKKt29bGd4toYtTssYuHLWpzTJPCnyJRiopVl?__cft__[0]=AZUl17blHiKaD4nDyclHOOqcyleTL1MBpZUH3s0XQP7tHoCBxUvii90aEUw0Bd6SntPyezBKmhLelJxA-kfzX6Np9RLpQZypy5R1pfCvaUjQWpklUg2baiahJhs6nKVipNMIm-lIJv3sqr1aQrI_D4b6kw5iUPPma_hvkKkyroyIPkEI3G3n2xs3atVsrfNNQ1o&__tn__=%2CO%2CP-R

Khoảnh khắc

(Jorge Luis Borges)

Nếu tôi có thể sống lại cuộc đời

Tôi sẽ thử

Phạm nhiều sai lầm hơn

Tôi sẽ không cố trở nên hoàn hảo

Tôi sẽ sống thoải mái

Tôi sẽ sống đủ đầy- hơn tôi hôm nay.

Tôi sẽ ít coi trọng mọi sự

Tôi sẽ ít ăn ở vệ sinh

Tôi sẽ mạo hiểm hơn

Tôi sẽ đi nhiều hơn

Tôi sẽ ngắm những hoàng hôn

Tôi sẽ leo những ngọn núi

Tôi sẽ bơi trên nhiều dòng sông

Tôi sẽ đến những nơi mà tôi chưa từng đến,

Tôi sẽ ăn nhiều kem và ít đậu

Tôi sẽ gặp nhiều vấn đề thực sự -

và ít thứ tự tưởng tượng ra

Tôi là một trong những người

sống cuộc đời cẩn trọng, chăm chú

-trong mỗi phút cuộc đời.

Tất nhiên tôi từng có niềm vui

Nhưng nếu tôi có thể trở lại

Tôi sẽ sống chỉ với niềm vui

Nếu bạn không biết- thế nào là cuộc đời

Đừng đánh mất khoảnh khắc này!

Tôi là một trong những kẻ không bao giờ đi xa

Nếu không có thân nhiệt kế

Nếu không có bình nước ấm

Nếu không có ô và không có dù,

Nếu có thể sống lại- tôi sẽ đi lại với ít đồ đạc

Nếu tôi có thể sống lại- tôi sẽ gắng làm việc với đôi chân trần

Từ đầu mùa xuân

Đến cuối mùa thu,

Tôi sẽ rong ruổi trên những chuyến xe ngựa,

Tôi sẽ ngắm nhiều hoàng hôn và chơi với nhiều trẻ con

Nếu tôi có thể sống lại cuộc đời

Nhưng tôi đã tám mươi nhăm tuổi

Và tôi biết mình đang chết.

***